Verbinden onder spanning
Blog van Gon Mevis (directeur-bestuurder ContourdeTwern), 7 maart 2016
Onze samenleving verandert continu. Dat accepteren we als we vooruitgang boeken: betere wegen, meer welvaart of grotere flatscreen tv’s. Soms leidt verandering ook tot angst; als we op voorhand niet weten of het tot een verbetering leidt. Dan volgt weerstand en verlangen we naar een bepaald (ander) ideaal. We verzetten ons dan tegen alles wat afbreuk doet aan dat beeld.
Om een voorbeeld te geven: in november werd burgemeester Moorman van Bernheze geïnterviewd. “Heesch is zo’n rustige, gemoedelijke Brabantse gemeenschap”, zei ze. Een maand later maakte het gemeentebestuur bekend asielopvang te willen realiseren. Het mooie imago spatte uiteen. Heesch staat nu symbool voor intolerantie en onverzettelijkheid. Een gespleten gemeenschap; gemoedelijkheid in geen velden of wegen meer te bekennen. Welk beeld is terecht?
Oog voor het geheel
Samenlevingen en mensen hebben altijd meer dan één identiteit. Deze is afhankelijk van de context. Ik ben bijvoorbeeld Limburger, Tilburger, directeur maar ook muzikant en buurtbewoner. Een migrant is trots op zijn land van herkomst maar wil ook in Nederland horen. Dat leidt soms tot lastige situaties. Want de protesterende tegenstander van een AZC is ook vader, heeft zorgen, wil zijn mooie wijk mooi houden. Het is belangrijk oog te hebben voor het geheel.
En onder andere dát doet het sociaal werk. Net zoals de inzet voor het gezamenlijke en voor wie kwetsbaar is. Een wijk of dorp met meer samenhang (lees: verbinding) is prettiger, leefbaarder, zorgzamer. En dus goedkoper.
De noodzaak te verbinden is groter, maar lastiger, dan ooit. Migratie legt bloot wat de samenleving tekort komt. Bijvoorbeeld werkloosheid en langdurige armoede bestonden vroeger en bestaan nu nog steeds. Voeg daar een etnische dimensie aan toe en tegenstellingen worden zichtbaarder. Het wordt een ‘cultuurding’; andere oorzaken voor spanning en tegenstelling dan etnische komaf, verschuiven naar de achtergrond.
De achilleshiel van polarisatie
2016: nieuwe vluchtelingenproblematiek. Een stroom van deze omvang was onverwacht. Macro-economisch is de uitgangssituatie nu slechter dan de relatief welvarende jaren ’90 en 2000. Dus de buffers zijn kleiner en daarmee is de acceptatie lager. 2016 tekent zich ook door andere maatschappelijke verschijnselen: verruwing, alles mag gezegd worden, wantrouwen in elite en politici. Met daarbij een grote rol voor social media. Tegen die achtergrond houdt de vluchtelingencrisis een schijnwerper op de schrijnende polarisatie in onze samenleving. Opnieuw wordt de achilleshiel blootgelegd.
Falende integratie heeft sommige (ook tweede generatie) migranten daadwerkelijk doen afhaken. Zij geloven niet meer in de kansen die een open samenleving beloofde te bieden. Opwaartse mobiliteit wordt geblokkeerd, zelfs voor hen die de taal beheersen en hoog zijn opgeleid. In hun ogen hebben zij geen belang bij de bestaande orde, wat soms resulteert in een radicale houding. Het voelt als zeer bedreigend als mensen onze democratische samenleving afwijzen, ook al keert gelukkig maar een heel klein deel zich tot terrorisme. Tegelijk zien we dat radicalisme ook bij ‘autochtone’ Nederlanders groeit, waardoor de samenleving dieper dan voorheen polariseert.
Verbinden, altijd verbinden
Verbinden, de klassieke opdracht van een welzijnsorganisatie, is zoals gezegd actueler dan ooit. Kenmerken zijn presentie, relaties aangaan en niet oordelen. Positiviteit, geen cynisme of uitsluiting. Talenten zien en benutten. Verbinden, altijd verbinden. Want de oplossing ligt nooit buiten de groep, de wijk of het dorp maar zit in mensen.
Als we accepteren dat verandering van alle tijden is, zijn we al een heel eind. Vertrouw erop dat een samenleving veerkrachtig is, ook onder druk. Elkaar kennen is de basis. Ontmoeten en opzoeken is geen flauw randverschijnsel maar de basis van gezond samenleven.